Geschiedenis van de gemeente

Historie

Doesburg wordt voor het eerst genoemd in een akte die gedateerd is tussen 1053 en 1071. In die tijd bestond de omgeving uit moerassen en zandruggen waarvan sommige bewoond werden. De naam Doesburg duidt ook op een dergelijke omgeving.

Volgens taalkundigen waren does, duis en doze benamingen voor een met struiken of bomen begroeid moeras. De toevoeging van het woord burg aan het woord does wijst op een burcht of nederzetting in een dergelijk moerasgebied.

Van nederzetting tot welvarende stad

Doesburg was gunstig gelegen op de plek waar de Oude IJssel in de Gelderse IJssel stroomt. Hierdoor groeide ze uit tot een sterke nederzetting. In 1237 ontving Doesburg stadsrechten. In het jaar 1343 breidde de stad nog verder uit, nadat Hertog Reinald II van Gelre en Zutphen hiervoor toestemming had gegeven. Dit was nodig omdat de rivieren afbreuk aan de stad deden. Hierdoor werden de huidige Ooipoortstraat en Meipoortstraat binnen de muren gebracht. Vanaf dat moment had Doesburg 4 stadspoorten: De Veer- of Saltpoort, De Koepoort, De Meipoort en De Ooipoort. Inmiddels was de stad een belangrijk administratief middelpunt geworden van een groot gebied dat tot aan Emmerik reikte. Na Zutphen was Doesburg steeds de 2e stad van de Graafschap en is dit tot in de 19e eeuw gebleven. Ook het lidmaatschap van de Hanze (sinds 1447) bracht de nodige welvaart in Doesburg.

De terugval

Aan het einde van de 15e eeuw keerde het tij echter. De welvaart van Doesburg begon te tanen. Eén van de oorzaken hiervan was het verzanden van de IJssel. In 1552 is daarom besloten de rivier te verleggen. Het mocht echter niet baten. De eerste jaren van de Tachtigjarige Oorlog en de Franse bezetting van 1672 tot 1674 brachten de stad in een nog dieper dal.

Doesburg was van een handelsstad vervallen in een marktplaatsje. Een groot deel van de inwoners leefde van landbouw en veeteelt. Slechts als vesting had ze nog enige betekenis. Vanaf 1607, toen Maurits de stad als grensvesting inrichtte, tot 1945 heeft Doesburg vrijwel permanent een garnizoen binnen haar wallen gehad.

Van vestingstad naar moderne stad

In 1701 ontwierp Menno van Coehoorn plannen om ten oosten van de stad een sterke verdedigingslinie aan te leggen. De verdedigingslinie werd tussen 1702 en 1730 aangelegd. In de praktijk betekenden deze wallen echter een ruimtebeperking waardoor Doesburg (dat tot 1923 officieel een vesting gebleven is) werd belemmerd in haar uitbreiding. Hierdoor stagneerde zelfs de industrialisatie. De eerste grote industrie in Doesburg, de ijzergieterij, ontstond in 1893. Een groot deel van de verdedigingslinie is overigens nog steeds aanwezig en staat bekend onder de naam Hoge en Lage Linie of Batterijen.

Sinds 1925 vond er op beperkte schaal woningbouw plaats, allereerst in het Molenveld. Na de Tweede Wereldoorlog werden ook het Zuidelijk en Noordelijk Molenveld in 2 fasen volgebouwd. In de jaren ’60 werd vervolgens de nieuwbouwwijk De Ooi gerealiseerd. Na de grenswijziging in 1974 werd Beinum deel van Doesburg; hier werd nog verder uitgebreid.

Toeristische trekpleister

Doesburg, drielandenpunt op de grenzen van de Achterhoek, de Veluwe en de Liemers, geniet grote bekendheid door haar prachtig gerestaureerde historische binnenstad en vestingwerken. In 1974 is de binnenstad, met haar groot aantal monumenten en beeldbepalende panden, aangewezen als beschermd stadsgezicht. Ze mocht een aantal keren fungeren als decor voor bioscoopfilms.

De monumentale binnenstad heeft een grote aantrekkingskracht op toeristen, blijkens de vele tienduizenden bezoekers die de stad jaarlijks welkom heet. De binnenstad is dan ook een belangrijke economische factor voor Doesburg. Bovendien zorgt de aanwezigheid van meerdere kampeerbedrijven in het fraaie landschappelijke buitengebied ieder jaar, tijdens de zomermaanden, voor 4.000 campinggasten. Door de ligging aan de IJssel en de Oude IJssel staat Doesburg ook bekend als stad aan het water. De relatie met de rivier is weer hersteld door de realisatie van het IJsselkadegebied.

Maar Doesburg heeft meer. In de binnenstad staat een prachtig winkelcentrum van (sub)regionale betekenis. Het biedt plaats aan een groot aantal winkels, galerieën en gezellige horeca. Tussen april en oktober worden er in de historische binnenstad allerlei activiteiten georganiseerd.

Samenwerkingsverband Hanzesteden

Al jaren werken de Hanzesteden aan de IJssel: Zutphen, Doesburg, Deventer, Kampen, Hasselt, Hattem en Zwolle, samen aan de promotie van hun stad als Hanzestad. Hanzesteden Marketing is door de gemeenten aangesteld als trekker van de campagne, waarbij zij zoveel mogelijk samenwerken met de plaatselijke toeristische marketingorganisaties. Zij wil graag nog meer gaan samenwerken met ondernemers in de steden. Ook de provincies Gelderland en Overijssel leveren hun bijdrage.

Wapen van Doesburg

Bij besluit van de Hoge Raad van Adel van 7 oktober 1918 werd de gemeente Doesburg, juister gezegd: de stad Doesborgh, bevestigd in het gebruik van haar wapen, waarvan de omschrijving als volgt luidde:

Zijnde een rood schild, waarop een romeinse Burcht met drie toorens voorzien van kantelen en schietgaten alles van zilver, verzeld in de regterhoek van een halve maan gekeerd ter linkerzijde en in de linkerhoek van een halve maan gekeerd ter regterzijde, beide van goud. Het Schild gedekt met een gouden kroon.

Gebleken is, dat de romeinse Burcht sinds de 15e eeuw in het stadswapen voorkomt. Voor die tijd bestond het wapen uit een maansikkel op een ruitsgewijs gearceerd veld. Mogelijk is de legende dat Drusus de stichter van Doesburg zou zijn, de oorzaak van deze wijziging. Ook kan het zijn dat men het op een gegeven ogenblik vreemd is gaan vinden dat een stad waarvan de naam op burg of borg eindigde geen burcht in haar wapen voerde. Mogelijk ook vond men een burcht indrukwekkender dan een halve maan. Hoe het ook zij, de halve maan werd gedegradeerd tot een versiering links en rechts boven de burcht.

Vlag van Doesburg

De halve maan of wassenaar is terecht weer in ere hersteld toen bij Raadsbesluit van 30 december 1964 een gemeentevlag werd ingesteld, waarvan de beschrijving als volgt luidt:

Rechthoekig, bestaande uit drie horizontale banen, van boven naar beneden in de kleuren wit, rood en wit, waarvan de hoogten zich verhouden als 1:2:1, terwijl de middelste rode baan beladen is met een gele wassende maan, naar rechts gewend.

Luisterkei: het verhaal over de Martinikerk

Luisterplek vertelt het verhaal over de Martinikerk 1945

Doesburg is op 15 april 1945 bevrijd en 69 jaar later op 17 april 2014 om 11.00 uur heeft wethouder Henk Westra officieel een luisterplek aan de Kerkstraat in Doesburg geopend. De veldkei op deze plek werd onthuld in het kader van de Liberation Route Europe. Er is een fragment over de oorlog en de bevrijding van Doesburg te beluisteren.

De Liberation Route, die onder andere door Gelderland loopt, laat mensen beleven wat zich in 1944 en 1945 afspeelde op specifieke plekken. De luisterplek bestaat uit een veldkei waar via (mobiel) internet gratis een fragment over de oorlog en de bevrijding te beluisteren is. Het fragment beschrijft het terugtrekken van de Duitse troepen uit Doesburg. Die blazen voordat ze vertrekken met alle munitie en springstof die hen rest drie grote monumenten van de stad op: De watertoren, de windmolen en de toren van de grote Martinikerk. Met donderend geraas stort de hoogste toren van Gelderland in. In zijn val wordt ook de naastgelegen Synagoge zwaar getroffen. Nog voor het stof is neergedaald trekken de Canadezen de stad binnen en is Doesburg bevrijd. Doesburg is op 16 april 1945 bevrijd.

De Liberation Route volgt het pad dat de geallieerden bewandelden tijdens de bevrijding van Europa. De route begint in Zuid Engeland en loopt via Normandie, Nederland, Huertgenwald richting Berlijn. Deze gebieden speelden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog een hoofdrol op het wereldtoneel. Op ruim 90 locaties in de wijde omgeving van Gelderland liggen veldkeien met informatiepanelen, de zogenaamde luisterplekken. Op iedere luisterplek is een hoorspel te beluisteren over de indrukwekkende belevenissen van één of meer personen tijdens de laatste oorlogsjaren. De verhalen van die plekken kunnen gratis worden gedownload via de website Liberation Route of beluisterd via (0900) 542 37 28.

De luisterplek is gelegen aan de Kerkstraat op het Marktplein van de Martinikerk te Doesburg nabij het Vredesmonument van Jan Wolkers.

Vredesmonument – ‘Toen de klok zweeg verschenen de vogels van de vrijheid’

Glazen vredesmonument met incorporatie van een zestiende-eeuwse Angelusklok. De sculptuur bestaat uit twee metershoge zuilen met vleugels van glas. Voor de sokkel ligt de klok, verzonken in een sarcofaag onder een dikke glazen plaat met opschrift. Als motto koos Jan: 'Toen de klok zweeg, verschenen de vogels van de vrijheid', daarmee doelend op de 'Spitfires' en 'Hurricanes' van de geallieerden. Onthuld op 15 april 1993 door commissaris van de koningin in Gelderland, Terlouw.

Volkslied

In 1937 werd op grootse wijze herdacht dat de stad 700 jaar geleden stadsrechten kreeg. Ter gelegenheid daarvan schreven twee Doesburgers het lied, dhr. Bloembergen (tekst vers 1 en 2) en dhr. Janssen (tekst vers 3 en 4 en melodie). In 1965 werden er nog eens 2 verzen aan toegevoegd door dhr. Romke de Waard, ter gelegenheid van de ingebruikname van het nieuwe carillon.

Doesburg, oud stadje, daar aan de IJsselzoom,
Dat is het plekje, waar ik het liefste woon.
Door onze vaad'ren met stoere sterke kracht,
In 't grijs verleden tot bloei gebracht.

Doesburg, mooi stadje, omringd door groene tooi,
Waar d'oude toren omhoog rijst wondermooi.
Zijn reine klanken ontroeren steeds mijn hart,
Zij zijn symbolen van vreugd en smart.

Doesburg, klein stadje, hetgeen gij ons vaak biedt,
Dat vindt men dikwijls in grote steden niet.
Steeds zal de leus zijn, wat ook 't verleden bracht,
Doesburg Excelsior: Eendracht maakt macht.

Doesburg, lief stadje, gij trekt mij steeds weer aan,
Waar ik mag zwerven of in de toekomst gaan.
Steeds zal ik denken aan u in woord en lied,
Doesburg, mijn stadje, ik vergeet u niet niet.

Doesburg, flink stadje, dat zich zo kranig hield,
Toen d'oude toren moedwillig werd vernield.
Door uw volharding en ijver, onverflauwd,
Werd de Martini weer luisterrijk herbouwd.

Doesburg, rijk stadje, veel mooier dan voorheen,
Strooit nu uw beiaard zijn klanken naar beneên.
Vier zware klokken betuigen, warm van klank,
Strijders voor eenheid, hulde en dank!

Beluister hier het volkslied!